30 Σεπ 2004

Εκπαιδευτικό Σεμινάριο: «Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και Ψυχικές Διαταραχές», Σύρος 30/9-1/10 2004

Στο πλαίσιο της λειτουργίας της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας Βορειοανατολικών Κυκλάδων, η Ε.Π.Α.Ψ.Υ. διοργάνωσε στις 30 Σεπτεμβρίου και 1 Οκτωβρίου 2004, διήμερο Εκπαιδευτικό Σεμινάριο με θέμα: «Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και Ψυχικές Διαταραχές», το οποίο απευθυνόταν στους γιατρούς Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, του Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα, του νομού Κυκλάδων.

Οι Υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας αναγνωρίζονται τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο ως ο χώρος στον οποίο πρέπει να δοθεί μεγάλο βάρος στην πρώιμη αναγνώριση των ψυχικών διαταραχών καθώς και στην έγκαιρη παρέμβαση και το χειρισμό τους.

Οι από καιρό αναφορές στο θέμα βρήκαν για πρώτη φορά επιβεβαίωση στην έρευνα του Shepherd και συν. στο νότιο Λονδίνο το 1966. Οι έρευνες που ακολούθησαν σε πολλές χώρες του κόσμου έδειξαν ότι σε πολλές περιπτώσεις η επικράτηση της ψυχιατρικής νοσηρότητας στο επίπεδο της πρωτοβάθμιας περίθαλψης είναι πολύ υψηλή.

Στο διεθνή χώρο η συχνότητα των ψυχικών διαταραχών στο γενικό πληθυσμό υπολογίζεται σε 10-16% από έρευνες με καλή μεθοδολογία (γενική νοσηρότητα, θεραπευόμενη και μη). Η μεγάλη έρευνα του Π.Ο.Υ για την ψυχιατρική νοσηρότητα στην Π.Φ.Υ έδειξε ποσοστά νοσηρότητας γύρω στο 24%. Ενδιαφέρον είναι για μας η ελληνική συμμετοχή στην έρευνα (Μαυρέας & συνεργάτες) που δείχνει ότι και στη χώρα μας τα αποτελέσματα είναι παρόμοια (22% νοσηρότητα).

Είναι γενικά αποδεκτό ότι τα ψυχικά προβλήματα που μπορεί να συναντήσει κανείς στις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης έχουν μια από τις εξής τέσσερις μορφές:
v Ψυχικές διαταραχές δευτερογενείς σε σωματικές διαταραχές
v Συνύπαρξη σωματικής και ψυχικής διαταραχής χωρίς αιτιολογική σχέση μεταξύ τους
v Σωματοποιητική ψυχική διαταραχή
v Ψυχική διαταραχή σαφώς οριζόμενη

Οι τρεις πρώτες κατηγορίες απαντώνται πολύ συχνά στις μη ψυχιατρικές υπηρεσίες υγείας και δημιουργούν προβλήματα, τόσο στη διάγνωση, όσο και στη θεραπευτική τους αντιμετώπιση.

Στο σεμινάριο, που διοργανώθηκε με τη συνεργασία του Α’ Πε.Σ.Υ.Π. Ν. Αιγαίου, δίδαξαν σημαντικά στελέχη του χώρου, καθηγητές Πανεπιστήμιου, πρώην Διοικητές Νοσοκομείων και στελέχη με πολυετή εμπειρία. Το εκπαιδευτικό υλικό, που διανεμήθηκε σε μορφή cd-rom στηρίχθηκε, σε εκπαιδευτικό πακέτο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Συμμετείχαν 27 γενικοί γιατροί που εργάζονται στην περιοχή των Κυκλάδων και όπως δείχνουν τα πρώτα αποτελέσματα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έμειναν απόλυτα ικανοποιημένοι.

Το εκπαιδευτικό αυτό σεμινάριο ευελπιστούμε να αποτελέσει το πρώτο σε μία εκπαιδευτικών δράσεων, σε συνεργασία και με άλλους φορείς, όπως την Ελληνική Εταιρεία Γενικής Ιατρικής, που θα οδηγήσουν σε ποιοτική αναβάθμιση των προσφερόμενων υπηρεσιών υγείας στην περιοχή.

Επιστημονική Ημερίδα:
«ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΣΤΙΣ ΚΥΚΛΑΔΕΣ:
Το πέρασμα από το χθες στις προκλήσεις του αύριο»
Ερμούπολη, 2 Οκτωβρίου 2004

Στόχος της Ημερίδας ήταν η ανάδειξη προβληματισμών, μέσα από την παρουσίαση πρώτων εκτιμήσεων και επισημάνσεων των ψυχιατρικών αναγκών στις Κυκλάδες, καθώς και η επεξεργασία ενός μοντέλου Κοινοτικής Ψυχιατρικής που να ανταποκρίνεται στην γεωγραφική ιδιαιτερότητα των Κυκλάδων, αξιοποιώντας το σύστημα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, για τη βελτίωση και την ποιοτική παροχή Ψυχοκοινωνικής φροντίδας.

Στην ημερίδα συμμετείχαν μέσω παρουσιάσεων, σχολιασμών και παρεμβάσεων οι:
Παναγιώτης Eυθυβουλίδης
Πρόεδρος Α’ Πε.Σ.Υ.Π. Νοτίου Αιγαίου
Αναστασία Ζήση
Επίκουρη Καθηγήτρια. Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Μαρία Καρυώτη
Παιδοψυχίατρος.
Επιστημονική Υπεύθυνη Κ.Μ.Ψ.Υ. Δ. Κυκλάδων
Χρήστος Λιονής
Καθηγητής Κοινωνικής & Οικογενειακής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Σωτήρης Λυριντζής
Ψυχολόγος
Επιστημονικός Υπεύθυνος Κ.Μ.Ψ.Υ. Β-Α Κυκλάδων
Βενετσάνος Μαυρέας
Καθηγητής Ψυχιατρικής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Πρόεδρος Ε.Π.Α.Ψ.Υ.
Μποδοσάκης – Πρόδρομος Μερκούρης
Πρόεδρος Δ.Σ. Ελληνικής Εταιρείας Γεν. Ιατρικής «Ελεγεία»
Δημήτρης Πλουμπίδης
Αν. Καθηγητής Ψυχιατρικής,
Πανεπιστήμιο Αθηνών,
Διευθυντής Κ.Ψ.Υ. Βύρωνα-Καισαριανής
Δρ. Στέλιος Στυλιανίδης
Δρ. Ψυχίατρος
Επιστημονικός Διευθυντής Ε.Π.Α.Ψ.Υ.
Δημήτρης Χονδρός
Οικονομολόγος
Υπεύθυνος Έργου, Μονάδας Υποστήριξης και Παρακολούθησης Έργου “Ψυχαργώς β’ φάση”
Νίκος Γκιωνάκης
Ψυχολόγος
Στέλεχος Μονάδας Υποστήριξης και Παρακολούθησης Έργου “Ψυχαργώς β’ φάση”

Καίρια σημεία που επισημάνθηκαν στις παρουσιάσεις και στις παρεμβάσεις ήταν:
v Η αναγκαιότητα τεκμηρίωσης και δημοσιοποίησης του επιστημονικού και κοινωνικού έργου που συντελείται από τις Κινητές Μονάδες Ψυχικής Υγείας της Ε.Π.Α.Ψ.Υ. στις Κυκλάδες, έτσι ώστε να ενισχυθεί η συνεχής και συνολική αξιολόγηση και να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα του.
v Η αποδοτικότερη συνέργεια μεταξύ των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και των γιατρών που εργάζονται για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Καθοριστική σ’ αυτό το σημείο θα είναι η συνεργασία μεταξύ Ε.Π.Α.Ψ.Υ. και Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής.
v Η ενίσχυση του Δικτύου επαγγελματιών και φορέων που εργάζονται για την προαγωγή της ψυχικής υγείας. Μελέτες και παραδείγματα καλών πρακτικών σε όλη την Ευρώπη έχουν δείξει ότι η λειτουργία σε δίκτυο ενισχύει την εισαγωγή καινοτομιών και την αποτελεσματικότητα των δράσεων σε τοπικό επίπεδο.

Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των επιστημονικών εκδηλώσεων που πραγματοποιεί η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Β. Α. Κυκλάδων με στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας με φορείς από τον επιστημονικό χώρο, από το χώρο της τοπικής και νομαρχιακής αυτοδιοίκησης, καθώς και από τον ευρύτερο κοινωνικό χώρο.

25 Σεπ 2004

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ ΠΑΡΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ ΠΑΡΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Η εγκεφαλική παράλυση συναντάται σε παιδιά από την βρεφική μέχρι την ηλικία των τριών ετών, όπου ολοκληρώνεται η ανάπτυξη του εγκεφάλου. Η κατάσταση αυτή είναι, για τα παιδιά αυτά και την οικογένειά τους, δύσκολη και ψυχοφθόρα, αλλά με την έγκαιρη διάγνωση και την κατάλληλη φυσικοθεραπευτική αγωγή, μπορούμε να επιτύχουμε ακόμα και εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Η Emily Pearl Kingsley, μητέρα ενός παιδιού με εγκεφαλική παράλυση, προσπαθώντας να εξηγήσει ότι η ύπαρξη ενός τέτοιου παιδιού σε μια οικογένεια, πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια διαφορετική και όχι ως μια δυσάρεστη κατάσταση, χρησιμοποίησε τον εξής παραλληλισμό: « Όταν περιμένεις παιδί, είναι όπως όταν ετοιμάζεσαι για ένα θαυμάσιο ταξίδι διακοπών στην Ιταλία. Αγοράζεις ένα σωρό βιβλία – οδηγούς και κάνεις τα όμορφά σου σχέδια. Μπορεί ακόμα να μάθεις και δυο – τρεις χρήσιμες φράσεις στα Ιταλικά. Όλα αυτά σου προξενούν ενθουσιασμό. Μετά από ανυπομονησία μηνών, η μέρα του ταξιδιού φτάνει τελικά. Ετοιμάζεις τις βαλίτσες και ξεκινάς. Μετά από μερικές ώρες το αεροπλάνο προσγειώνεται. Η αεροσυνοδός ανακοινώνει: ¨Καλώς ήρθατε στην Ολλανδία¨. ¨Ολλανδία; Τι εννοείτε Ολλανδία; Εγώ αγόρασα εισητήριο για Ιταλία. Προορισμός μου είναι η Ιταλία. Όλη μου τη ζωή ονειρευόμουν την Ιταλία¨.
Όμως έχει γίνει μια αλλαγή στην πτήση. Το αεροπλάνο έχει προσγειωθεί στην Ολλανδία και εκεί πρέπει να μείνεις. Το πιο σημαντικό είναι οτι δε σε έχουν μεταφέρει σε μια αηδιαστική, φοβερή, ακάθαρτη χώρα. Απλά είναι μια διαφορετική χώρα. Πρέπει να πας έξω να αγοράσεις καινούρια κοθοδηγητικά βιβλία και να μάθεις μια νέα γλώσσα. Δεν είναι τόσο αστραφτερή, όσο η Ιταλία. Όταν όμως μείνεις εκεί για λίγο και πάρεις μια ανάσα, κοιτάς γύρω σου και αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι ότι η Ολλανδία έχει ανεμόμυλους, τουλίπες ακόμα και πίνακες του Rembrandt, παρ’όλα αυτά αυτοί που γνωρίζεις πηγαινοέρχονται στην Ιταλία και υπερηφανεύονται για το θαυμάσιο ταξίδι τους εκεί. Ο πόνος δεν θα φύγει ποτέ, ποτέ, ποτέ γιατί το χάσιμο αυτού του ονείρου είναι πολύ σημαντικό. Αν περάσεις, όμως, τη ζωή σου θρηνώντας για το χαμένο ταξίδι στην Ιταλία, δεν θα μείνεις ποτέ ελεύθερος να απολαύσεις τα πολύ ιδιαίτερα, πολύ όμορφα πράγματα που έχει να σου προσφέρει η Ολλανδία.»
Τι είναι η εγκεφαλική παράλυση;
Υπάρχουν διάφορες απόψεις σχετικά με τον ορισμό της, αν και έχει επικρατήσει ο ορισμός που πρότεινε ο Liitle Glub το 1959. Σύμφωνα με αυτόν, η έννοια της εγκεφαλικής παράλυσης είναι ευρεία και περιλαμβάνει περιπτώσεις με διαφορετικές κλινικές εκδηλώσεις, χαρακτηριστικό γνώρισμα των οποίων είναι η μόνιμη αλλά μεταβλητή διαταραχή των κινήσεων και των στάσεων, που οφείλεται σε μια προϊούσα βλάβη του εγκεφάλου, αποτέλεσμα δυσμενούς επίδρασης επ’αυτού, πριν την τελειοποίηση της ανάπτυξής του.
Η εγκεφαλική παράλυση είναι μόνιμη κατάσταση, επειδή η βλάβη έχει συμβεί στον εγκέφαλο και ο νευρικός ιστός δεν αναπαράγεται. Η οριστικότητά της καταργεί συγχρόνως και το ενδεχόμενο επέκτασής της. Στην ουσία πρόκειται για πολλαπλή αναπηρία, επειδή εκτός των κινητικών προβλημάτων συμπεριλαμβάνει και αρκετά άλλα όπως όρασης, ακοής, ομιλίας και κατανόησης λόγου, επιληψία κ.λ.π.
Επομένως, το παιδί με εγκεφαλική παράλυση δεν είναι άρρωστο, αλλά εμποδίζεται να αναπτυχθεί. Ως εκ τούτου, ζει και κινείται από τη γέννηση του, ή αμέσως μετά, με ένα δικό του τρόπο, που είναι άγνωστος σε εμάς, αφού δεν έχουμε την εμπειρία του. Ο τρόπος αυτός όμως είναι για το παιδί «φυσιολογικός», αφού είναι ο μόνος που γνωρίζει.


Ποιά είναι η αιτιολογία της;
Οι υπεύθυνοι παράγοντες της δυσλειτουργίας του εγκεφάλου, είναι πολλοί και ποικίλοι, γι’αυτό το λόγο και έχει επικρατήσει ο διαχωρισμός τους σε 3 κατηγορίες:
1) Παράγοντες που επιδρούν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (προγεννετικοί), όπως:
ερυθρά (στο πρώτο τρίμηνο εγκυμοσύνης)
τοξοπλάσμωση
φάρμακα (ναρκωτικά)
κάπνισμα (ευθύνεται για την γέννηση λιποβαρών βρεφών)
αλκοόλ (ευθύνεται για την διανοητική καθυστέρηση)
παθολογικές καταστάσεις πλακούντα
ασυμβατότητες αίματος εμβρύου – μητέρας
2) Παράγοντες που επιδρούν κατά τη διάρκεια του τοκετού (περιγεννετικοί) όπως:
προωρότητα
παράταση τοκετού
εγκεφαλική αιμορραγία
οξύς τοκετός κ.α.
3) Παράγοντες που επιδρούν μετά τον τοκετό μέχρι ηλικίας 3 ετών (μεταγεννετικοί) όπως:
τραύμα
όγκοι
καρδιακές ανεπάρκειες
ίκτερος
εγκεφαλίτιδα κ.α.

Ποια είναι η κλινική εικόνα ενός παιδιού με εγκεφαλική παράλυση;
Δεδομένου ότι η κλινική εικόνα της εγκεφαλικής παράλυσης διαφέρει κατά περίπτωση, η πλέον παραδεκτή ταξινόμηση είναι εκείνη που βασίζεται α) στην ανατομική κατανομή και β) στην νευρομυϊκή διαταραχή (διαταραχή μυϊκού τόνου).
α )Η ταξινόμηση βάσει της ανατομικής κατανομής των αποτελεσμάτων έχει ως εξής:
Τετραπληγία (προσβάλλονται και τα 4 άκρα)
Ημιπληγία (προσβάλλεται το ένα ημιμόριο του σώματος)
Παραπληγία (προσβάλλονται τα 2 κάτω άκρα)

β )Η ταξινόμηση βάσει της νευρομυϊκής διαταραχής έχει ως εξής:
Σπαστικότητα
Το παιδί παρουσιάζει έντονη μυϊκή υπερτονία, με αποτέλεσμα ολόκληρο το σώμα του ή ένα μέρος του να είναι άκαμπτο ή δύσκαμπτο. Οι κινήσεις του είναι αργές και η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από το βαθμό της σπαστικότητας που είναι διαφορετικός σε κάθε παιδί.
Αθέτωση
Αθέτωση σημαίνει στην κυριολεξία ασυντόνιστες κινήσεις. Κινήσεις συστροφικές, επαναλαμβανόμενες και αθέλητες, των άνω και κάτω άκρων. Σπάνια συναντά κανείς παιδιά με αμιγή αθέτωση. Συνήθως παρουσιάζουν σπαστικότητα, με στοιχεία αθέτωσης.
Αταξία
Τα παιδιά με αταξία παρουσιάζουν χαρακτηριστική διαταραχή στην ισορροπία. Τα πρώτα χρόνια της ζωής τους είναι υπερτονικά και δυσκολεύονται να καθίσουν και να σταθούν.

Πως επιτυγχάνεται η φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση ενός παιδιού με εγκεφαλική παράλυση;
Με δεδομένο το τελεσίδικο της εγκεφαλικής βλάβης, στην εγκεφαλική παράλυση, δεν υπάρχει θεραπεία και δεν γίνεται αποκατάσταση, με την κυριολεκτική σημασία των όρων αυτών, επειδή έχει καταστραφεί νευρικός ιστός που δεν αναγεννάται, γιατί το παιδί έχει γεννηθεί, ή ζει από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, με αυτή την κατάσταση. Οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνται με τη λιγότερη γνωστή σημασία τους: η θεραπεία με την έννοια του τρόπου αγωγής, δηλαδή την εκμάθηση κινήσεων όσο το δυνατόν πλησιέστερα στα φυσιολογικά πρότυπα, και όχι της ίασης, η, δε, αποκατάσταση με την έννοια της εκτέλεσης λειτουργικών δραστηριοτήτων (πλύσιμο, ντύσιμο κ.λ.π).
Έχει αποδειχθεί ότι με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή μπορεί να επιτευχθεί σημαντική βελτίωση μέχρι μερικής ή και πλήρους αποκατάστασης των πάσης φύσεως κινητικών, διανοητικών και άλλων διαταραχών.
Γενικά, η επιτυχία της θεραπευτικής αγωγής, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες:
Α) από την μορφή, την έκταση και την βαρύτητα της εγκεφαλικής παράλυσης
Β) από την παρουσία ή μη άλλων διαταραχών (επιληψία κ.α.)
Γ) από την έγκαιρη διάγνωση και την έγκαιρη έναρξη της θεραπείας
Δ) από τον καθορισμό της πιο κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής
Σήμερα υπάρχει μια πληθώρα μεθόδων για την αποκατάσταση της εγκεφαλικής παράλυσης. Υπάρχουν μέθοδοι που ακολουθούν τις βαθμίδες ανάπτυξης του φυσιολογικού βρέφους και αφορούν στον έλεγχο της κεφαλής, την περιστροφή του κορμού, το κάθισμα, το μπουσούλισμα, το γονάτισμα, την έγερση και τη βάδιση. Μια άλλη φυσικοθεραπευτική μέθοδος συνιστά διάφορες μορφές κίνησης, μάλαξη και ασκήσεις χαλάρωσης. Υπάρχει ακόμα η μέθοδος Fay, η οποία χρησιμοποιεί τα πρωτόγονα αντανακλαστικά και τους πρωτόγονους τρόπους κινήσεως. Άλλες μέθοδοι συνιστούν την παρεμπόδιση της ενέργειας των παθολογικών αντανακλαστικών που εκ των πραγμάτων εμφανίζει το βρέφος και την τοποθέτηση αυτού σε θέσεις που να εξουδετερώνεται η δράση των αντανακλαστικών.
Ιδιαίτερα σημαντικό ¨κεφάλαιο¨ στην φυσικοθεραπεία, είναι η πρόληψη των παραμορφώσεων. Η πρόληψη αυτή πραγματοποιείται με το βρέφος να τοποθετείται σε κατάλληλες θέσεις, κάνοντας παθητικές διατάσεις των σπαστικών μυών και χρησιμοποιώντας νάρθηκες και κηδεμόνες.
Στην θεραπεία της εγκεφαλικής παράλυσης χρησιμοποιούνται χώροι με καθρέπτες, ώστε ο φυσικοθεραπευτής να ελέγχει κάθε στιγμή την στάση και την ενεργητικότητα του παιδιού, στη διάρκεια της εκπαίδευσης στάσεων και κινήσεων, καθώς και στην διέγερση της αισθητικότητας του νευρικού συστήματος, μέσω της πίεσης και της έλξης.
Τέλος, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η θεραπεία της εγκεφαλικής παράλυσης, δεν είναι θεραπεία που διαρκεί ημέρες ή μήνες. Απαιτεί προγραμματισμό, σύστημα και κοπιαστικό αγώνα για πολλά χρόνια. Τα αποτελέσματά της, πάντως, είναι εντυπωσιακά, ιδιαίτερα δε αν η θεραπεία αρχίσει στην βρεφική ηλικία.

Και ας μην ξεχνάμε ότι η εγκεφαλική παράλυση:
δεν είναι μεταδοτική
δεν είναι κληρονομική
δεν είναι επικίνδυνη για τη ζωή

Μπαλατσού Βασιλική
Φυσικοθεραπεύτρια
Οικοτροφείο Χαλκίδας

10 Σεπ 2004

Συνέργια δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στην ανάπτυξη των υπηρεσιών ψυχικής υγείας:Ο ρόλος των μη-κυβερνητικών οργανώσεων.

Από τους:
Δρ. Στέλιος Στυλιανίδη, Επιστημονικό Διευθυντή
Ν. Συμεωνίδη, Γενικό Διευθυντή
Π. Χονδρό, Επιστημονική Γραμματεία


Σημαντικές έρευνες[1] [2] [3] σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν καταδείξει την χαμηλή αποδοτικότητα του δημοσίου τομέα σε καίριους τομείς για την ανάπτυξη του συστήματος υγείας, όπως στους τομείς της διοικητικής λειτουργίας, της εκπαίδευσης, της έρευνας, της εισαγωγής καινοτομιών, της δια βίου εκπαίδευσης, της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων του δημοσίου τομέα. Το χαμηλό αυτό επίπεδο παράλληλα με την ανάγκη για προσήλωση στις αρχές της Δημόσιας Υγείας, διαμορφώνουν την απαίτηση για προαγωγή εναλλακτικών μοντέλων και «παραδειγμάτων» ανάπτυξης και λειτουργίας και στο χώρο της ψυχικής υγείας [4]. Μία πρόταση για την υπέρβαση των προβλημάτων αυτών αφορά την αναζήτηση εναλλακτικών μεθόδων ανάπτυξης της ανταγωνιστικότητας μέσω της δημιουργίας ενός «ενδιάμεσου χώρου» μεταξύ του Δημοσίου και του Ιδιωτικού. Ως τέτοιος χώρος μπορεί να ορισθεί ο χώρος των μη κυβερνητικών, μη κερδοσκοπικών εταιρειών ιδιωτικού δικαίου που δραστηριοποιούνται υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας.

Χαρακτηριστικά οργάνωσης των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων:
• Δημιουργία κοινής εταιρικής κουλτούρας, φιλοσοφίας με προσδοκώμενο αποτέλεσμα την μεγαλύτερη εσωτερική συνοχή, την αποτελεσματικότερη διαχείριση της επικοινωνίας, την αρτιότερη οργάνωση, υιοθέτηση κοινών διαδικασιών και προγραμματισμό
• Δυνατότητα αξιοποίησης εναλλακτικών κοινοτικών πόρων, που δημιουργεί προϋποθέσεις μείωσης του κόστους και ανάπτυξης της ποιότητας φροντίδας και ζωής των χρηστών[5]
• Ενδυνάμωση λειτουργίας εσωτερικού δικτύου της ΜΚΟ και προσδοκώμενη αύξηση της ικανοποίησης των μελών και στελεχών της
• Δυνατότητα ανάπτυξης και ενίσχυσης δικτύων οργάνωσης και επικοινωνίας, σε πανελλήνιο και διεθνές επίπεδο, που διευκολύνουν την εισαγωγή των καινοτομιών και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας στο μικρομεσαίο επίπεδο[6] [7]
• Εισαγωγή διαδικασιών αξιολόγησης που ξεφεύγουν από την λογική τυποποίησης που επιφέρει η δημοσιοϋπαλληλική λογική
• Δυνατότητες ενίσχυσης, μέσω της κοινοτικής δράσης και της προώθησης εναλλακτικών παραδειγμάτων φροντίδας και παροχής υπηρεσιών, της κοινωνίας των πολιτών ως μοχλού πίεσης απέναντι στο κράτος και ενίσχυσης των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών στο σύστημα υγείας και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα[8] [9] [10]
• Δυνατότητες ευέλικτης και αποτελεσματικής συνέργειας με τον ιδιωτικό τομέα με σκοπό την αξιοποίηση προηγμένης τεχνογνωσίας.
• Ο χώρος των ΜΚΟ είναι θελκτικότερος σε επίπεδο μάρκετινγκ για τις εταιρείες του ιδιωτικού χώρου επειδή η συνεργασία στο επίπεδο αυτό ενισχύει την εικόνα της κοινωνικής υπευθυνότητας της εταιρείας και απαιτεί λιγότερο χρονοβόρες γραφειοκρατικές λειτουργίες (διαδικασίες πληρωμών, δωρεές, επικοινωνιακή πολιτική)
• Δυνατότητες υποκίνησης και ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού μέσω της ευελιξίας[11], σε σχέση με το δημόσιο τομέα σε θέματα όπως
• η εύρεση, επιλογή και τοποθέτηση προσωπικού
• αρχική εκπαίδευση
• διαρκής υποστήριξη και συμβουλευτική (σε εξατομικευμένο και ομαδικό επίπεδο)
• επιμόρφωση ανά ειδικότητα
• αξιολόγηση προσωπικού (job rotation/ job shadowing)
• δυνατότητα αντικατάστασης έμψυχου δυναμικού ανάλογα με τις ανάγκες
• ελαστικότητα σε ζητήματα μορφής απασχόλησης (εξωτερικές συνεργασίες, μερική απασχόληση, άμεσες προσλήψεις) και αμοιβών
• εισαγωγής διαδικασιών συνεχούς εκπαίδευσης και υποστήριξης

Ο σύγχρονος τρόπος οργάνωσης της Εταιρείας, σε συνδυασμό με την πολυετή πείρα επιτυχημένων συνεργασιών αποτελεί εγγύηση για την προοπτική ανάπτυξης και βελτίωσης των παρεχομένων υπηρεσιών.

Παραδείγματα Συνέργειας
o Mission Interministerielle Recherche - Experimentation του Υπουργείου 'Ερευνας και Τεχνολογίας - Παρίσι, Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales - Παρίσι
o Συνεργασία με φορείς Π.Φ.Υ., Π.Ο.Υ., Ινστιτούτο M. Negri : Έρευνα "Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και Ψυχιατρική" στο νομό Ευβοίας. (1990- 1991)
o Κύπρος: παροχή τεχνογνωσίας στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας της Κυπριακής Δημοκρατίας στα πλαίσια του σχεδιασμού και της υλοποίησης της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και της αναδιοργάνωσης των ψυχιατρικών υπηρεσιών της χώρας. Η παρέμβαση έγινε σε συνεργασία με τον ΠΟΥ και τη Δ/νση Ψυχικής Υγείας του ελληνικού Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας)
o Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας: Γενεύη, πρόγραμμα "Alternative Solutions for Social Integration of Mentally Ill Patients", ΠΓΔΜ (Μάιος 2000 – Απρίλιος 2001), παρέχοντας τεχνική υποστήριξη και εκπαιδευτικές δραστηριότητες στο προσωπικό του ΨΝ του Negorci
o Σε συνεργασία με το Ψ.Ν.Α., την Ψυχιατρική Κλινική του Παν. Ιωαννίνων, το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής, φορέας υλοποίησης στην Ελλάδα ενός προγράμματος διακρατικής συνεργασίας με αντικείμενο «Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης στις ψυχιατρικές θεραπευτικές και αποκαταστασιακές δραστηριότητες»
o Συνεργασία με WHO Collaborating Center Lillie, Δήμο Χαλκίδας, Νομαρχία Εύβοιας, ΚΨΥ Χαλκίδας για την υλοποίηση επιδημιολογικής ανθρωπολογικής έρευνας «Εικόνες & πραγματικότητες:Η ψυχική υγεία στο Γενικό Πληθυσμό»
o Συνεργασία με Α ΠΕΣΥΠ Ν. Αιγαίου για την εκπαίδευση γιατρών ΠΦΥ σε θέματα ψυχικής υγείας και επεξεργασία ολοκληρωμένου 3ους Στρατηγικού Σχεδίου για την ψυχική υγεία στις Κυκλάδες
o Συνεργασία με φορείς τοπικής & νομαρχιακής αυτοδιοίκησης και δημόσιους φορείς υγείας για την πραγματοποίηση εκδηλώσεων για τη Δημόσια Υγεία




[1] Afonso, A., Scukenecht, L. and Tanzi, V. (2003). Public Sector Efficiency: An International Comparison. ECB Working Paper no. 242.
[2] Mylonas P. & Joumard I. (1999). Greek public enterprises: challenges for reform. OECD Economics department Working papers no. 214
[3] Σπινέλης Δ. (2004) Πρωταθλήτρια στην καινοτομία του τομέα υπηρεσιών η Ελλάδα. Οικομονικός Ταχυδρόμος, 13 (2603): 26-27
[4] Στυλιανίδης Σ & Χονδρός Π. (2004) Τοπική ανάπτυξη και ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα: προϋποθέσεις για τη συγκρότηση ενός νέου παραδείγματος συνεργασίας. Τετράδια Ψυχιατρικής 85:97-103
[5] Saraceno B. (2004).Ψυχική Υγεία: Η έλλειψη πόρων απαιτεί νέα παραδείγματα, Τετράδια Ψυχιατρικής
[6] Fleury M J & Mercier C. (2002) Integrated local networks as a model for organizing mental health services. Administration and policy in mental health, 30: 55-73
[7] Δρακοπούλου-Dodd Σ. (2004). Δίκτυα επιχειρηματικότητας: Μια στρατηγική για την επιβίωση και την επιτυχία μικρών επιχειρήσεων. Οικονομικός Ταχυδρόμος 7 (2597), 50-55
[8] Μακρυδημήτρης Α. (2003). Ο Μεγάλος Ασθενής. Η μεταρρύθμιση και ο εκσυγχρονισμός του δημόσιου τομέα. Παπαζήση: Αθήνα.
[9] Μακρυδημήτρης Α. (2004). Η θολή άνοιξη της κοινωνίας των πολιτών. Οικονομικός Ταχυδρόμος, 10(2600): 61-64
[10] Σκλιάς Π. & Χουλιάρας Α. (2002) . Η διπλωματία της κοινωνίας των πολιτών. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και η διεθνής αναπτυξιακή συνεργασία. Παπαζήση: Αθήνα.
[11] Battram A. (1999). Navigating Complexity: The essential guide to complexity theory in business and management. 2nd Edition. The Industrial Society: London

1 Σεπ 2004

Έρευνα: Η Ψυχική Υγεία στο Γενικό Πληθυσμό: Εικόνες και Πραγματικότητες

Η ΕΠΑΨΥ στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της για την προαγωγή της ψυχικής υγείας στην Εύβοια, όπου προσφέρει τις υπηρεσίες της τα τελευταία 15 χρόνια, οργάνωσε και υλοποιεί από τις αρχές Σεπτέμβρη 2004 μια μεγάλης εμβέλειας επιδημιολογική-ανθρωπολογική έρευνα με θέμα «Η Ψυχική Υγεία στο Γενικό Πληθυσμό: Εικόνες και Πραγματικότητες». Πρόκειται για μια πρωτοπόρα δράση για την Εύβοια και την Ελλάδα γενικότερα, δεδομένης της έλλειψης παρόμοιων ερευνών στη χώρα μας, ενώ ταυτόχρονα στοχεύει στην όσο το δυνατό καλύτερη αξιοποίηση των αποτελεσμάτων με σειρά δράσεων για τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας στο χώρο της ψυχικής υγείας.

Η έρευνα πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων και το Συνεργαζόμενο Ερευνητικό Κέντρο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στη Λίλ-Γαλλία, που έχει αναλάβει από το 1996 το συντονισμό της έρευνας παγκοσμίως. Έχει ήδη γίνει και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και χώρες του Ινδικού Ωκεανού (σε περισσότερα από 40.000 άτομα) με την ίδια μεθοδολογία. Σημαντική είναι επίσης η στήριξη που παρέχεται στην προσπάθεια αυτή από το Δήμο Χαλκιδέων, καθώς και το Κέντρο Ψυχικής Υγείας Χαλκίδας.

Κύριοι στόχοι της είναι η εκτίμηση της επικράτησης των ψυχικών διαταραχών και των ψυχοκοινωνικών συνεπειών τους, η μελέτη των αντιλήψεων και στάσεων για την ψυχική ασθένεια, καθώς και η μελέτη της χρησιμοποίησης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Στις 6-8 Σεπτεμβρίου 2004 πραγματοποιήθηκε τριήμερο εκπαιδευτικό σεμινάριο για τους ερευνητές-συνεντευκτές, από τον Δρ. Roelandt, Εμπειρογνώμων Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Επικεφαλής της έρευνας, τον Δρ. Τριανταφύλλου, Διευθυντή Ψυχιατρικού Νοσοκομείου στο Παρίσι και την κ. Κergall, Ερευνήτρια-Συντονίστρια. Εικοσιτρία στελέχη της ΕΠΑΨΥ, με εμπειρία στο χώρο της ψυχικής υγείας, τρεις επαγγελματίες ψυχικής υγείας από το ΚΨΥ Χαλκίδας και τρεις εθελοντές πραγματοποιούν συνεντεύξεις σε άτομα από τον πληθυσμό των περιοχών Χαλκίδας, Ερέτριας, Αμαρύνθου, Ψαχνών, Αρτάκης και Λαμψάκου. θα γίνουν συνολικά 900 συνεντεύξεις, ενώ αξίζει επίσης να αναφερθεί η σημαντική ανταπόκριση του κόσμου που ενδιαφέρεται να συμμετέχει, κατανοώντας τη μεγάλη σημασία και χρησιμότητα της ερευνητικής αυτής προσπάθειας.

Η έρευνα αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος Οκτώβρη 2004, ενώ στη συνέχεια θα γίνει ανάλυση των αποτελεσμάτων και δημοσίευση τους στον τύπο. Θα προσφερθούν σημαντικά δεδομένα για τις ανάγκες ψυχικής υγείας του πληθυσμού της Εύβοιας που θα αξιοποιηθούν με προτάσεις για σχεδιασμό προγραμμάτων και δράσεων για τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας, την πρόληψη, την καταπολέμηση του στίγματος, την ευαισθητοποίηση ατόμων και φορέων.

20 Απρ 2004

Φροϋδική Θεωρία Ενστίκτων και Ορμές Θανάτου

Ο Φροϋντ είναι εκείνος ο ερευνητής, που μεταξύ άλλων, έκανε γνωστό πως ασυνείδητοι παράγοντες επηρεάζουν όλες τις πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς (συμπεριλαμβανομένων των συμπεριφορών εκείνων που φαίνονται καθ’ όλα λογικές και ‘τετράγωνες’). Έφτασε επίσης στο συμπέρασμα ότι όλοι πρέπει να αποκτήσουν συνείδηση των μυστήριων επιθετικών δυνάμεων που υποθάλπουν μέσα τους διότι, αυτή –για εκείνον- αποτελεί την μοναδική συνθήκη για να μπορέσουν οι άνθρωποι να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να αποκτήσουν έλεγχο και επίγνωση του εαυτού και των δυνάμεων / δυνατοτήτων τους.


Το θεωρητικό σχήμα του Φ. άρχισε με τις απόψεις του περί των ανθρωπίνων ενστίκτων, τα οποία αντιμετώπισε / εξέλαβε ως τις βασικές κινητήριες δυνάμεις του ψυχικού βασιλείου. Στα χρόνια που θα ακολουθούσαν, αυτή αποδείχτηκε η έμπνευση που τον οδήγησε στον ορισμό της έννοιας της libido. Μια από τις βασικές υποθέσεις του Φ. είναι ότι η ανθρώπινη προσωπικότητα δομείται πάνω σε βιολογικές ορμές (ο γερμανικός όρος Trieb), οι οποίες είναι πρωταρχικά σεξουαλικής και επιθετικής φύσης. Παρόλα αυτά, στο βιβλίο του ‘Πέρα από την Αρχή της Ηδονής’ το 1920, (και αφού ο ίδιος υπήρξε μάρτυρας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου), η πρώτη αυτή θεωρητική υπόθεση εξελίχθηκε περαιτέρω και υπέστη μετατροπές. Έτσι η πρώτη δυάδα αναπροσδιορίσθηκε και, Έρως και Θάνατος αναδείχθηκαν σαν τις πρωταρχικές ενστικτώδεις ορμές που προσδιορίζουν τον άνθρωπο.

Ο Φ. επεξήγησε : Ο Έρως αναζητεί να συνθέσει όλο και περισσότερη ζώσα ουσία σε ακόμη περισσότερη ζώσα ουσία.

Σε αντίθεση με αυτό, η ορμή του Θανάτου: αντιπαρατίθεται αυτής της προσπάθειας και οδηγεί ότι είναι ζωντανό σε μια ανόργανη, πια, κατάσταση. (Φ. 1973, σσ. 140)

Η ενέργεια που καταναλώνεται από την ορμή του Έρως, ονομάστηκε libido. Παρότι δεν είναι στους σκοπούς αυτού του κειμένου η ανάλυση του όρου, αξίζει να σημειωθεί ότι η θεωρία της libido είναι πολύπλοκη και έχει ποικίλες όψεις. Παρά το γεγονός ότι ο Φ. θα αποφάσιζε τελικά να αφιερωθεί σε ψυχολογικές έρευνες και όχι σε νευρολογικές, το συγκεκριμένο αυτό κομμάτι της θεωρίας του θα ενσωματώνονταν για πάντα στην ψυχαναλυτική θεωρία και θα διατηρούνταν ως η βάση για περαιτέρω μελέτη και συμπεράσματα.

Σε ότι αφορά την έννοια της επιθετικότητας, αυτή για τον Φ. είναι πηγή ανανέωσης και αναγέννησης. Όσο περισσότερο το ένστικτο του Θανάτου είναι διάχυτο στον κόσμο, τόσο περισσότερο το Υπερεγό κατευθύνει την οργή του ενάντια στον εαυτό. Μία επιπόλαιη-επιφανειακή ανάγνωση του έργου του Φ. θα ήταν, ‘καλύτερα μια εξωτερικευμένη παρά μια εσωτερικευμένη βιαιότητα’. Το επιχείρημα του Φ. παρόλα αυτά, είναι αυτό που στη πορεία του έργου του ονόμασε ως τις δύο βασικές αρχές του Εμπεδοκλή, Έρως και Θάνατος, αγάπη και μίσος, με το ένα να προσπαθεί να καταστρέψει ότι το άλλο έχει δημιουργήσει. Έχει ήδη αναφερθεί πως αυτό που είναι απαραίτητο είναι να είναι κανείς ενήμερος και ξεκάθαρος σχετικά με αυτό, έτσι που να μην αποτύχει να δει τον κίνδυνο που εμπεριέχει μέσα του.


Μιλώντας για επιθετικά ένστικτα και επιθετικότητα, ας μιλήσουμε για το γεγονός ότι ο Φ. διέκρινε τον τρόμο που προκαλεί ο πόλεμος και, κατόπιν μελέτης, έφτασε στο συμπέρασμα ότι ,από την στιγμή που η επιθετικότητα και οι ορμές Θανάτου είναι πάντοτε παρούσες και ‘υποθάλπουν στην σκιά κάθε κοινωνίας, η βαρβαρότητα που τις χαρακτηρίζει μπορεί σαν συνέπεια να κατακλύσει τον κόσμο. Εκείνος, πρώτος, συνέλαβε την ιδέα ότι οι άνθρωποι δεν είναι σχετικά στατικά όντα (αντίληψη που ίσχυε μέχρι τότε), αλλά μάλλον το αποτέλεσμα μιας δυναμικής επεξεργασίας συνειδητών και ασυνείδητων ενδοψυχικών δυνάμεων, οι οποίες τους ωθούν άλλοτε να ζήσουν και να απολαύσουν την ζωή και άλλοτε να προκαλούν συγκρούσεις και να καταστρέφουν τα επιτεύγματα τους.

Οι ανησυχίες του σχετικά με τα κακά της κοινωνίας παρουσιάζονται στο βιβλίο του ‘Ο Πολιτισμός Πηγή Δυστυχίας’ όπου ο ίδιος μας λέει: ‘Η επιθετικότητα μοιάζει πάρα πολύ σαν σεξουαλική ικανοποίηση’, και ακόμα: ‘Ο άνθρωπος είναι ο λύκος του ανθρώπου’ και υπάρχει διάχυτος σε όλο τον κόσμο. Αναρωτηθείτε πόσο επίκαιρες ακούγονται οι ιδέες του, ακόμη και στην εποχή μας, όπου το πάθος για δύναμη και έλεγχο είναι τόσο προφανές, ενώ, η Ειρήνη και η Λογική ακόμη φαντάζουν σαν μια παραίσθηση. Ακούγεται ειρωνικό ίσως, αλλά ποιος θα μπορούσε να απαντήσει σήμερα το ερώτημα που έθεσε ο Φ. το 1932, «Γιατί Πόλεμος». Αν η απάντηση είναι να δοθεί από μια από τις κύριες δυνάμεις στο χώρο της ψυχοθεραπείας, τότε σίγουρα δεν θα έρθει από την συμπεριφοριστική, -πράγματι επιστημονικά αποδεδειγμένη αρχή-, ‘Learning through experience’, δηλ. «Μάθηση μέσω εμπειρίας»…
Η Melanie Klein, μια από τους υποστηρικτές του Φ. τόνισε πως οι προσπάθειες να βελτιωθεί η ανθρωπότητα, και ιδιαίτερα να γίνει πιο ειρηνική, απέτυχαν ακριβώς επειδή κανείς δεν συνειδητοποίησε την σημαντικότητα και την δύναμη των επιθετικών ορμών, που είναι εσωτερικευμένες στο καθένα μας.


Αυτό το κομμάτι της Φροϋδικής θεωρίας, μαζί με την θεωρία περί ψυχοσεξουαλικών σταδίων ανάπτυξης, με τις πρωτοποριακές για την εποχή της διαπιστώσεις, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και έτυχε υπερβολικής κριτικής και απόρριψης. Αντίθετα με τον Nietzsche o οποίος λέει ‘αγάπα την μοίρα σου’, ο Φ. λέει ‘αγάπα την μοίρα σου και αποδέξου την, όπως πρέπει να αποδεχτείς την πραγματικότητα αν θέλεις να σέβεσαι τον εαυτό σου και τον κόσμο’.


Το κείμενο θα κλείσει μια αισιόδοξη και πολλά υποσχόμενη ρήση του Goethe:
«only what is fruitful is true»

«μόνο ότι είναι καρποφόρο είναι Αλήθεια».

O Freud, όπως ακριβώς ο Spinoza, δημιούργησε ένα ‘μοντέλο ανθρώπινης φύσης’, βάση του οποίου όχι μόνο οι νευρώσεις ή άλλες ασθένειες, αλλά και όλες οι ανθρώπινες ικανότητες, σκέψεις και δυνατότητες μπορούν να παρατηρηθούν και να εξηγηθούν. Ο ίδιος πέθανε στο Λονδίνο το 1936. Οι ανακαλύψεις του περί ασυνειδήτου και δυναμικής φύσης και αλληλεπίδρασης των ενδοψυχικών οργάνων και ενορμήσεων άλλαξαν για πάντα το νόημα που δίνει ο καθένας στη ζωή, τη λειτουργία της ψυχικής συσκευής αλλά και στα δυναμικά της ανθρώπινης φύσης. Η Φροϋδική θεωρία μας παροτρύνει να ασχοληθούμε με το γεγονός ότι είμαστε κατ’ ουσίαν συναισθηματικά όντα, εσωτερικά διαιρούμενα αλλά, παράλληλα, δημιουργικά και πολύπλοκα πλάσματα. Αντί λοιπόν να μπαίνουμε σε διαδικασία αντίρρησης, απόρριψης και ατελείωτων διαπραγματεύσεων για την καταλληλότητα και την αξιοπιστία της ψυχανάλυσης, ή την εφαρμογή και την αλήθεια που κρύβει, ας αναρωτηθούμε τι έχει τελικά έχει νόημα και είναι λογικό για μας, τι είναι ακόμη καρποφόρο στο έργο ενός άνδρα που άφησε το σημάδι του στην εποχή μας, και που διερεύνησε με τιμή για όλη του τη ζωή τους τρόπους με τους οποίους ζούμε, αγαπάμε, υποφέρουμε και πεθαίνουμε˙ αλλά και τον τρόπο που οδηγούμε εμείς οι ίδιοι τους άλλους, σε αυτές τις καταστάσεις ….

Από την Κ. Παπαδάκη, ψυχολογο